Η διακριτική γοητεία της διχόνοιας

Η κινηματογραφική ταινία με τον εύγλωττο τίτλο «Η διακριτική γοητεία της μπουρζουαζίας» («Le charme discret de la bourgeoisie»), του Ισπανού σκηνοθέτη Λουίς Μπουνιουέλ, γυρίστηκε το 1972, βραβεύτηκε με το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας το 1973 και θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα δείγματα του υπερρεαλιστικού κινηματογράφου. Η ταινία πραγματεύεται τα χαρακτηριστικά της μεσοαστικής τάξης που λειτουργούν ταυτοχρόνως ελκυστικά και καταστροφικά, αντανακλώντας τις σκοτεινότερες πτυχές της ανθρώπινης φύσης. Οι κεντρικοί χαρακτήρες είναι πλούσιοι, πολιτικοί, στρατιωτικοί και επιχειρηματίες που παγιδεύονται σε ένα κυκεώνα από απροσδόκητα συμβάντα, με αφορμή ένα δείπνο το οποίο δεν ξεκινά και δεν ολοκληρώνεται ποτέ, συμβολίζοντας τη ματαίωση και την αποτυχία. Τηρουμένων των αναλογιών, αντίστοιχη γοητεία ασκείται ιστορικά στο λαό μας από τη διχόνοια, την αντιπαράθεση και τη σύγκρουση, που οδηγούν σε εθνικούς διχασμούς, σε εμφύλιους σπαραγμούς και σε εθνικές αποτυχίες. Και ενόψει των κρίσιμων εξελίξεων που αφορούν το εθνικό μας ζήτημα, η διακριτική γοητεία της διχόνοιας δεν πρέπει να αφεθεί να παρασύρει ξανά το λαό μας σε περιπέτειες, σε δύσβατα μονοπάτια και σε επικίνδυνες ατραπούς.    

Δυστυχώς, η διχόνοια είναι γοητευτική για συγκεκριμένους λόγους που την καθιστούν ευρύτατα ελκυστική, αναιρώντας την απαραίτητη κριτική και διαλεκτική προσέγγιση που οφείλουν να έχουν τόσο οι πολίτες όσο και οι πολιτικοί: Προσφέρει τη δυνατότητα της υπεραπλούστευσης των πολιτικών πραγμάτων και των πολιτικών διλημμάτων. Επιτρέπει τις εύκολες συνθηματολογικές τοποθετήσεις, χωρίς ενδελεχή μελέτη και χωρίς ολοκληρωμένη ανάλυση. Αναιρεί τον ορθολογισμό και προσφέρει συναισθηματικές διεξόδους που απευθύνονται στο θυμικό αντί στο λογικό των πολιτών. Προσφέρει απλοϊκές απαντήσεις στην ανάγκη του αυτοπροσδιορισμού, μέσα από τη ρηχή αντίθεση αντί μέσα από τη βαθιά σύνθεση. Μετατρέπει τους πολίτες σε ζηλωτές που υποστηρίζουν άκριτα συγκεκριμένες θέσεις με οπαδικό φανατισμό. Ακυρώνει την απαίτηση για ολοκληρωμένη και αντικειμενική ενημέρωση, αντικαθιστώντας την με καταγγελίες και φιρμάνια. Διευκολύνει τις κομματικές συσπειρώσεις προτάσσοντας τον κίνδυνο του «εσωτερικού εχθρού» που χαρακτηρίζεται δήθεν από «αυξημένο βαθμό επικινδυνότητας». Οδηγεί σε έξαλλους πανηγυρισμούς και σε βαθιές στεναχώριες που παρερμηνεύουν τις πολιτικές εξελίξεις σαν μονοδιάστατα θετικές ή αρνητικές. Καλλιεργεί το μίσος, την εχθρότητα και τη μοχθηρία, αντί την ομόνοια, την αλληλεγγύη και την ενότητα. Εν ολίγοις, η διχόνοια προσφέρει εύκολες διεξόδους σε όσους προτιμούν να φωνασκούν αντί να συζητούν, να αισθάνονται αντί να σκέφτονται, να ακολουθούν αντί να καθοδηγούν και να καταστρέφουν αντί να δημιουργούν.  

Ο λαός μας έχει πληρώσει πολλές φορές ακριβά το κόστος της ροπής των ηγετών του προς τη διακριτική γοητεία της διχόνοιας. Έτσι, ενόψει των εξελίξεων με αντικείμενο το κυπριακό πρόβλημα, ανεξαρτήτως τελικής κατάληξης και ανεξαρτήτως προσωπικών προτιμήσεων, οφείλουμε πρωτίστως να επιδείξουμε σθεναρή αντίσταση στη διχόνοια, ώστε να επιτραπεί η ανάπτυξη νηφάλιου δημόσιου διαλόγου, όπου δεν θα υπάρχει χώρος για άλλους πατριώτες και για άλλους προδότες. Τόσο ο απόλυτος μηδενισμός όσο και η εξιδανικευμένη ωραιοποίηση των επικείμενων εξελίξεων θα αποτελέσουν εκφάνσεις της ίδιας παθογένειας, οδηγώντας ολοταχώς προς τη διχόνοια. Και κατ' αντιστοιχία με το δείπνο στην ταινία του Λουίς Μπουνιουέλ, το μέλλον της χώρας μας θα σημαδεύεται πάντα από σουρεαλιστικά συμβάντα τα οποία θα οδηγούν εξακολουθητικά στη ματαίωση και την αποτυχία. Που για να αποφευχθούν χρειάζεται ψυχραιμία, μετριοπάθεια, σωφροσύνη και σύνεση.

[Εφημερίδα Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ]

Η δημοκρατική προϋπόθεση

Απαραίτητη προϋπόθεση για τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη της χώρας μας είναι η αναβάθμιση της λειτουργίας της δημοκρατίας μας. Τα δημοκρατικά ελλείμματα συνεπάγονται απενεργοποίηση των πολιτών και ισχυροποίηση της ολιγαρχίας, με αποτέλεσμα την αναχαίτιση κάθε βήματος προς τα εμπρός και την αναπαραγωγή της προβληματικής υφιστάμενης κατάστασης. Αλλά για να αναβαθμιστεί η λειτουργία της δημοκρατίας χρειάζεται προηγουμένως να αναπτυχθεί η ανάλογη συζήτηση στη δημόσια σφαίρα. 

Και σε αυτό το πλαίσιο, ορισμένα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα ζητήματα είναι τα εξής: 

• Η επανεξέταση του πλαισίου λειτουργίας των ανεξάρτητων αξιωματούχων του κράτους, αφού το σημερινό μοντέλο οδηγεί συχνά σε συγκρούσεις, σε εσωστρέφεια και σε αδιέξοδα, που περιορίζουν τις πραγματικές δυνατότητες άσκησης του σημαντικού ρόλου τους, ο οποίος ενίοτε καθίσταται μικροπολιτικός και απονευρωμένος. 
• Η ρύθμιση της μετάβασης από διάφορα επαγγέλματα στον χώρο της πολιτικής, αφού σήμερα επιτρέπεται η εκμετάλλευση της όποιας δεσπόζουσας επαγγελματικής θέσης για ανάπτυξη διαπλοκής με την εξουσία υπό την προσδοκία της πολιτικής αξιοποίησης, με αποτέλεσμα τη στρεβλή άσκηση σημαντικών λειτουργημάτων, όπως αυτά του δημόσιου λειτουργού, του ακαδημαϊκού ή του δημοσιογράφου.
• Η κατοχύρωση του επαγγελματικού ασυμβίβαστου των Βουλευτών, αφού η σημερινή κατάσταση επιτρέπει τη διαπλοκή ανάμεσα στον νομοθετικό ρόλο και στον όποιο επαγγελματικό ρόλο, ενώ οι Βουλευτές μερικής απασχόλησης είναι αδύνατο να ανταποκριθούν ουσιαστικά στον μεγάλο όγκο εργασίας της κοινοβουλευτικής δραστηριότητας.
• Η ρύθμιση της εσωτερικής λειτουργίας των πολιτικών κομμάτων, αφού η σημερινή τους λειτουργία επιτρέπει την αυθαιρεσία και προάγει τον αρχηγισμό, που δεν συνάδουν με τη σύγχρονη αντίληψη για τη δημοκρατία και απομακρύνουν περαιτέρω τους πολίτες από την ενεργό πολιτική συμμετοχή. 
• Η διαφύλαξη της υπερκομματικής λειτουργίας της κοινωνίας των πολιτών, αφού σήμερα τα πολιτικά κόμματα επιδιώκουν να παρεισφρέουν σε διαφόρων ειδών οργανώσεις για δορυφορική εκμετάλλευση, αναιρώντας την αξία των ανεξάρτητων δομών που ως μη-κυβερνητικές έχουν να προσφέρουν πολύ περισσότερα παρά ως κομματικές.      
• Η ενίσχυση του διδακτικού αντικειμένου της πολιτικής αγωγής, τόσο στα πλαίσια της σχολικής εκπαίδευσης όσο και στα πλαίσια της δια βίου μάθησης, αφού σήμερα η μεγαλύτερη πληγή για τη δημοκρατία είναι η αποστασιοποίηση των πολιτών, οι οποίοι πρέπει να καταστούν πιο κριτικοί και πιο απαιτητικοί έναντι της πολιτείας, των πολιτικών και του πολιτεύματος.  

Σύμφωνα με την ετήσια έρευνα με τίτλο Democracy Index που διεξάγει το Intelligence Unit του διεθνούς περιοδικού The Economist, η οποία παρακολουθεί την ποιότητα της δημοκρατίας στις χώρες του κόσμου, η Κύπρος δεν καταγράφει ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα. Αν και τοποθετείται στην 42η θέση ανάμεσα σε 167 χώρες, η χώρα μας κατατάσσεται  μόλις προτελευταία μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης, η δημοκρατία μας περιγράφεται ως «ατελής» (“flawed”) και η επίδοσή μας στον τομέα της «πολιτικής κουλτούρας» είναι ιδιαίτερα χαμηλή και αντίστοιχη με αυτήν αρκετών αφρικανικών χωρών. Η κρίση που βιώνει η χώρα μας δεν είναι απλώς οικονομική αλλά είναι βαθύτατα πολιτική. Και για την έξοδο από αυτή την κρίση είναι κεφαλαιώδους σημασίας η υποτιμημένη δημοκρατική προϋπόθεση, αφού σε διαφορετική περίπτωση θα έχει ανακαινιστεί το περίβλημα, αλλά το περιεχόμενο θα παραμένει σαθρό, με τα ανάλογα αρνητικά αποτελέσματα.  

[Εφημερίδα "Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ"]