Σελίδες

26 Αυγούστου 2012

Η τραγική φαιδρότητα των μέτρων λιτότητας


Η προσήλωση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων σε ευφάνταστα μέτρα δημοσιονομικής λιτότητας, οδηγεί στην εφαρμογή αποσπασματικών πολιτικών που μοιάζουν φαιδρές και σουρεαλιστικές,  όπως είναι η φορολόγηση του προγεύματος των μαθητών στην Ισπανία και η πώληση ιστορικών δημοσίων κτιρίων ή η κατάργηση αργιών στην Ιταλία. Όμως, η φαιδρότητα των μέτρων λιτότητας γίνεται τραγική όταν οι περικοπές στη στελέχωση νοσοκομείων οδηγούν μικρά παιδιά στο θάνατο, όπως συνέβηκε πρόσφατα στην Αγγλία.

Στην Ισπανία, προωθείται η επιβολή ειδικού ημερήσιου φόρου ύψους μέχρι και 3 ευρώ για τους μαθητές των δημοσίων σχολίων που φέρνουν φαγητό από το σπίτι τους. Λόγω της οικονομικής κρίσης, πολλοί Ισπανοί γονείς ετοιμάζουν από το σπίτι φαγητό για τα παιδιά τους, ώστε να μην ξοδεύουν περισσότερα χρήματα αγοράζοντας φαγητό από τις καντίνες των σχολείων, όπου το κόστος για κάθε γεύμα υπολογίζεται περίπου στα 6 ευρώ. Σύμφωνα με τα ισπανικά μέσα ενημέρωσης, οι αρχές της Καταλωνίας έχουν ήδη ανακοινώσει ότι όσοι μαθητές φέρνουν μαζί το φαγητό τους, θα πληρώνουν ημερήσιο τέλος ύψους 3 ευρώ, ενώ παρόμοια μέτρα προωθούνται προς υιοθέτηση και στη Βαλένθια, όπου το χαράτσι τοποθετείται στα 1,45 ευρώ ανά μαθητή, ενώ ανάλογη συζήτηση γίνεται στη Μαδρίτη.

Στην Ιταλία, σύμφωνα με το τηλεοπτικό δίκτυο Canale 5, σχεδιάζεται αύξηση των εργάσιμων ημερών κατά επτά ημέρες ετησίως. Σε πρώτη φάση προωθείται η κατάργηση των αργιών που συνδέονται με τους πολιούχους Αγίους διαφόρων πόλεων, όπως π.χ. των Αγίων Πέτρου και Παύλου της Ρώμης. Η κατάργηση μεγάλων θρησκευτικών αργιών, όπως των Χριστουγέννων ή του Πάσχα, προσκρούει σε ειδική σύμβαση του ιταλικού κράτους με το Βατικανό, ενώ η κατάργηση επετείων όπως της απελευθέρωσης από το φασισμό ή της Πρωτομαγιάς συναντούν αντιδράσεις από τις αντιστασιακές οργανώσεις και τις συντεχνίες. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με την αμερικανική εφημερίδα Wall Street Journal, η ιταλική Κυβέρνηση ετοιμάζεται να πωλήσει δεκάδες ιστορικά κτίρια που βρίσκονται υπό την ιδιοκτησία του ιταλικού κράτους. Στα προς πώληση ιστορικής σημασίας ακίνητα περιλαμβάνονται το μέγαρο Palazzo Diedo στο Μεγάλο Κανάλι της Βενετίας, το μέγαρο Bolis Gualdo που βρίσκεται σε κεντρική οδό του Μιλάνου και το κάστρο Orsini που οικοδομήθηκε το 1270 και βρίσκεται στο Σοριάνο Σουλ Τσιμίνο της κεντρικής Ιταλίας.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν εφαρμοστεί μέτρα σκληρής λιτότητας που επηρεάζουν αρνητικά τη δημόσια υγεία. Τον Ιούνιο του 2012 στο Stafford, η Holly, ένα μωρό ηλικίας επτά μηνών, πέθανε λόγω των περικοπών στα δημόσια νοσοκομεία που δεν επέτρεψαν την έγκαιρη νοσηλεία της. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το βρετανικό τηλεοπτικό δίκτυο BBC, το βράδυ της 28ης Ιουνίου, η Holly ασθένησε σοβαρά και οι γονείς της κάλεσαν το 999. Το ασθενοφόρο κατέφτασε τέσσερα λεπτά αργότερα και τη μετέφερε αμέσως στο νοσοκομείο του Stafford που απείχε μόλις 4 χιλιόμετρα από το σπίτι των γονιών της. Όμως, λόγω των περικοπών στις δημόσιες δαπάνες που εφαρμόστηκαν το Δεκέμβριο του 2011, το προσωπικό του συγκεκριμένου νοσοκομείου μειώθηκε και δεν είχε τη δυνατότητα να δεχτεί τη Holly. Έτσι, η μικρή μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο North Staffordshire, το οποίο όμως ήταν 35 χιλιόμετρα μακριά, με αποτέλεσμα όταν έφτασε εκεί οι γιατροί να διαπιστώσουν το θάνατό της. Ο πατέρας της Holly δήλωσε: «Μας είπαν ότι πέθανε δύο λεπτά πριν φτάσουμε στο North Staffordshire, αλλά αν τη δέχονταν στο νοσοκομείο του Stafford και της έβαζαν ένα ορό και τη σταθεροποιούσαν, θα ήταν σήμερα εδώ μαζί μας». Οι αρχές των νοσοκομείων σημείωσαν ότι εκ των πραγμάτων δεν μπορούσαν να δεχτούν τη Holy, αφού (μετά τις περικοπές) δεν είχαν τη δυνατότητα και το προσωπικό που να τους το επέτρεπε.

Τα ευφάνταστα οικονομικά μέτρα που δήθεν περιορίζουν τις δημόσιες δαπάνες και αυξάνουν τα έσοδα του κράτους και στέλνουν μηνύματα στις αγορές, αποτελούν το διαρκές ζητούμενο των πολιτικών ηγεσιών της Ευρώπης. Όμως αυτά τα μέτρα δεν είναι αποτελεσματικά και δεν αντιμετωπίζουν ουσιαστικά την οικονομική κρίση. Πολλές φορές αυτά τα μέτρα είναι πλήρως αποσπασματικά και μοιάζουν να προσπαθούν «να γλυκάνουν το πέλαγο με νερό μισό δράμι». Κάποιες άλλες φορές όμως, αυτά τα μέτρα έχουν πολύ πιο τραγικές επιπτώσεις για τις οποίες οι εμπνευστές και οι υπερασπιστές τους σφυρίζουν αδιάφορα. Όμως οι επηρεαζόμενοι πολίτες της Ευρώπης δεν δικαιούνται και δεν πρέπει να σφυρίζουν αδιάφορα.

[ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ"]

19 Αυγούστου 2012

Η παγίδα της εσωτερικής υποτίμησης


Παράλληλα με την αυστηρή δημοσιονομική λιτότητα, η εφαρμοζόμενη συνταγή εξόδου από την οικονομική κρίση βασίζεται επίσης στη θεωρία της εσωτερικής υποτίμησης. Η εσωτερική υποτίμηση συνίσταται στη μείωση του εργασιακού κόστους, και κατ’ επέκταση μείωση του κόστους λειτουργίας των επιχειρήσεων, αναμένοντας ότι θα μειωθούν ανάλογα οι τιμές αγαθών και υπηρεσιών, με αποτέλεσμα η οικονομία να καταστεί ανταγωνιστικότερη και ελκυστικότερη για επενδύσεις. Όμως, αυτή η αλληλουχία αποτελεί θεωρητική προσδοκία χωρίς ορατά θετικά αποτελέσματα, η οποία συνοδεύεται από σοβαρές παθογένειες ως προς την εφαρμογή της και από μια πολύ επικίνδυνη παγίδα ως προς την κατάληξή της.

Στα πλαίσια της εσωτερικής υποτίμησης, προνοείται η κάθετη μείωση των μισθών όλων των εργαζομένων και η μονομερής οριζόντια κατάργηση εργασιακών δικαιωμάτων, έτσι ώστε η μισθωτή σχέση να καταστεί ευέλικτη από πλευράς απολαβών, χρόνου απασχόλησης και δυνατοτήτων τερματισμού της. Ταυτόχρονα, αυξάνεται αισθητά η ανεργία ώστε να αποδυναμωθεί η διαπραγματευτική ισχύς των εργαζομένων για επιβολή εις βάρος τους μέτρων που υπό άλλες συνθήκες θα συναντούσαν σφοδρές κοινωνικές αντιστάσεις. Η θεωρία της εσωτερικής υποτίμησης προνοεί ότι ο δρόμος προς τον παράδεισο περνά μέσα από την κόλαση. Όμως η δημιουργική καταστροφή πολύ πιθανόν να παραμείνει καταστροφή, δημιουργώντας μόνο ανέχεια και δυστυχία. Η προσδοκόμενη μείωση του κόστους ζωής δεν είναι αυτονόητη, αφού η επιδίωξη μεγιστοποίησης του κέρδους μπορεί να την αναχαιτίσει, διατηρουμένης μόνο της μείωσης της αξίας της εργασίας. Οι θυσίες χάριν των θυσιών και χάριν αυτών που θέλουν να ρίξουν τις τιμές κρατών και πολιτών, δεν πρέπει να μετατραπούν σε δημόσιες πολιτικές. Επειδή τα αποτελέσματά τους, όπως δείχνει και η πρόσφατη διεθνής εμπειρία, δεν θα είναι προς το δημόσιο συμφέρον, αλλά θα είναι δυστυχώς εις βάρος των πολλών και προς όφελος των πάρα πολύ λίγων. Και ως γνωστόν, η δύναμη των ολίγων οφείλεται συνήθως στην αδράνεια των πολλών.

Πέρα από αυτά όμως, η μεγαλύτερη παγίδα της εσωτερικής υποτίμησης είναι η υποτίμηση της αξίας των δημόσιων υποδομών (π.χ. τηλεπικοινωνίες) και των φυσικών πόρων (π.χ. φυσικό αέριο) της χώρας. Οι υποδομές και οι φυσικοί πόροι που πριν από αυτή τη διαδικασία άξιζαν περισσότερα, μετά από την υποτίμηση θα αξίζουν πολύ λιγότερα. Έτσι, οι αυριανοί επίδοξοι αγοραστές υποδομών θα μπορούν να αγοράσουν τον πλούτο της χώρας σε τιμή ευκαιρίας και να τον διαχειρίζονται κερδοσκοπικά στο διηνεκές. Η αφαίρεση από το κράτος της διαχείρισης των δημόσιων υποδομών και η εκχώρηση της διαχείρισης των φυσικών πόρων θα αποστερήσει από την πολιτεία ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Και ως αποτέλεσμα αυτού, η χώρα δεν θα ανακάμψει ποτέ και θα έχει μετατραπεί σε φιλοξενούμενο ενοικιαστή, με πολίτες-υπηρέτες ισχυρών ξένων οικονομικών συμφερόντων.

Η εσωτερική υποτίμηση δεν αποτελεί ούτε ικανή ούτε αναγκαία συνθήκη για να επιλυθούν τα οικονομικά προβλήματα που παρουσιάζονται σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σήμερα δεν χρειάζονται οικονομικές αλχημείες αλλά σοβαρές πολιτικές λύσεις για καλύτερη νομισματική πολιτική, για καλύτερο έλεγχο του χρηματοπιστωτικού συστήματος, για πάταξη της διαφθοράς και της διαπλοκής, για εκσυγχρονισμό των θεσμών, για ενεργητικότερο και αποτελεσματικότερο ρόλο του κράτους και για επενδύσεις σε τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας. Διαφορετικά, η ύφεση θα βαθαίνει και θα εμπεδώνεται, σε βάρος της κοινωνίας, σε βάρος του κράτους και των πολιτών.

[ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ"]

6 Αυγούστου 2012

Επιμονή σε αποτυχημένες ζόμπι-πολιτικές

Παρά την εφαρμογή σκληρών μέτρων δημοσιονομικής λιτότητας, εσωτερικής υποτίμησης και στήριξης των τραπεζών στην Πορτογαλία, στην Ιταλία, στην Ιρλανδία, στην Ελλάδα και στην Ισπανία, οι οικονομίες τους βρίσκονται σήμερα σε πολύ χειρότερη κατάσταση από εκείνη στην οποία βρίσκονταν πριν από την εφαρμογή των μέτρων. Σε αυτές τις χώρες μειώθηκαν οι δημόσιες δαπάνες, μειώθηκαν οι κοινωνικές παροχές, μειώθηκαν οι μισθοί και καταργήθηκαν εργασιακά δικαιώματα. Ταυτόχρονα και ως αποτέλεσμα των οικονομικών μέτρων τα οποία δεν προσέγγισαν την ουσία της προβληματικής οικονομικής κατάστασης, αυξήθηκε το δημόσιο χρέος, εκτοξεύθηκε η ανεργία και το κόστος δανεισμού παρέμεινε απαγορευτικά υψηλό. Είναι προφανές ότι τα οικονομικά μέτρα που υποστηρίζονται ευρέως είναι λανθασμένα και φέρνουν πολύ αρνητικά αποτελέσματα, όμως η επιμονή συγκεκριμένων κύκλων σε αυτά, οδηγεί στην επαναληπτική εφαρμογή τους και στη διαιώνιση της ύφεσης.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην Πορτογαλία το 2008, το Δημόσιο Χρέος ήταν 66,4% ενώ το 2011 μετά από την εφαρμογή των μέτρων λιτότητας ανήλθε στο 107,8%. Στην Ιρλανδία, το Δημόσιο Χρέος ήταν 41,8% και σκαρφάλωσε στο 108,2%. Στην Ελλάδα ήταν 97,4% και έγινε 165,3%. Στην Ιταλία ήταν 105,9% και ανήλθε στο 120,1%. Στην Ισπανία από 40,3% έφτασε στο 68,5%. Δηλαδή, τα μέτρα που λήφθηκαν σε όλες αυτές τις χώρες για να περιορίσουν το Δημόσιο Χρέος, στην πράξη το αύξησαν και το υπερπολλαπλασίασαν. Ανάλογο ενδιαφέρον έχουν τα στοιχεία που αφορούν την ανεργία: Το 2008 στην Πορτογαλία, η ανεργία ήταν 7,6% ενώ τον Απρίλη του 2012 είναι 15,2%. Στην Ιρλανδία η ανεργία ήταν 6,1% και σήμερα είναι 14,2%. Στην Ελλάδα ήταν 7,7% και έφτασε στο 21,7%. Στην Ισπανία, από το 13,9% του 2008, σήμερα η ανεργία είναι 24,3%. Πολύ τραγικότερα είναι τα στοιχεία για την ανεργία που αφορούν τους νέους της Ευρώπης, αφού κατά το μήνα Μάρτη του 2012, από τα 169.000 άτομα που τέθηκαν εκτός της αγοράς εργασίας οι 163.000 ήταν νέοι κάτω των 25 ετών. Ειδικότερα, στην Ελλάδα το ποσοστό ανεργίας μεταξύ των νέων ανέρχεται στο 51,2% και η Ισπανία να ακολουθεί κατά πόδας με ποσοστό 51,1%, σύμφωνα με τα στοιχεία του Γενάρη. Και παρά τα σκληρά μέτρα λιτότητας που έχουν ληφθεί, κανένα από αυτά τα κράτη δεν έχει καταφέρει να «κερδίσει την εμπιστοσύνη των αγορών», αφού τα επιτόκια δανεισμού παραμένουν υψηλότατα και απαγορευτικά.

Ο νομπελίστας οικονομολόγος Paul Krugman, τονίζει ότι οι ακολουθούμενες οικονομικές πολιτικές θα έπρεπε να ήταν ήδη νεκρές εξαιτίας της προφανούς αποτυχίας τους, αλλά αντί αυτού επανέρχονται εξακολουθητικά: «Σήμερα ζούμε σε ένα κόσμο με οικονομικές πολιτικές που μοιάζουν σαν ζόμπι, τις οποίες θα έπρεπε να είχαν σκοτώσει οι αποδείξεις ότι βασίζονται σε λανθασμένους συλλογισμούς, αλλά παρ' όλα αυτά συνεχίζουν να βαδίζουν τρεκλίζοντας και κανείς δεν γνωρίζει πότε θα τελειώσει αυτή η βασιλεία του λάθους.» Δυστυχώς, όσο η βασιλεία του λάθους συνεχίζεται, τα κράτη και οι κοινωνίες θα βυθίζονται βαθύτερα στην ύφεση. Και το κόστος θα το πληρώσουν οι πολίτες για να ικανοποιηθεί η δίψα των ζόμπι-πολιτικών, που επιμένουν ότι η εξιλέωση θα επέλθει μέσα από το αυτομαστίγωμα της κοινωνίας και μέσα από μη ορθολογικές προσδοκίες.

[Εφημερίδα "ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ"]