Όταν το 2011 οι Λίβυοι αντικαθεστωτικοί εισέβαλαν στην έπαυλη της Αΐσα Καντάφι, κόρης του Μουαμάρ Καντάφι, γνώριζαν ότι θα συναντούσαν ιδιαίτερη χλιδή, όμως αυτά που είδαν με τα μάτια τους ξεπέρασαν κάθε προσδοκία. Το τριώροφο παλάτι ήταν περιτριγυρισμένο από σιντριβάνια και κήπους, διέθετε εσωτερική πισίνα ολυμπιακών διαστάσεων, ήταν διακοσμημένο με πανάκριβα μάρμαρα και κρεμαστούς πολυελαίους, ενώ το κυρίως υπνοδωμάτιο ήταν μεγαλύτερο από το σπίτι των περισσότερων Λίβυων. Όμως, το πιο υπερβολικό δείγμα χλιδής ήταν ένας κακόγουστος χρυσός καναπές σε σχήμα γοργόνας, που απεικόνιζε την ίδια την Αΐσα χαμογελαστή στη θέση της γοργόνας. Στην Αΐσα Καντάφι άρεσε να τη χαρακτηρίζουν ως την «Κλόντια Σίφερ της Βορείου Αφρικής», όμως οι οργισμένοι πολίτες χαρακτήρισαν την έπαυλή της ως το «παλάτι της πόρνης» και έγραψαν στους τοίχους ότι «αυτό το σπίτι ανήκει πλέον στο λαό». Οι Λίβυοι πολίτες είχαν πολλούς λόγους για να είναι θυμωμένοι, όμως σίγουρα θύμωσαν ακόμη περισσότερο με τη γλαφυρή διαπίστωση της υπερσυγκέντρωσης πλούτου και ισχύος από τους λίγους σε βάρος των πολλών, που ζούσαν με πολλές δυσκολίες και με πολλούς περιορισμούς.
Η Κύπρος, τηρουμένων των αναλογιών με την περίπτωση της Λιβύης, είναι μια χώρα που επίσης έχει οικονομικές ανισότητες και όπου επίσης υπάρχει συγκέντρωση πλούτου στους λίγους. Σύμφωνα με τη Eurostat, τα εισοδήματα του 20% των πιο πλούσιων Κύπριων είναι 4.7 φορές μεγαλύτερα από τα εισοδήματα του 20% των πιο φτωχών Κύπριων, ενώ αυτό το χάσμα γίνεται πολύ μεγαλύτερο εάν η σύγκριση περιοριστεί στο 5% των οικονομικά ισχυρότερων. Η κυβέρνηση, για να αντιμετωπίσει αυτή την κατάσταση και για να προστατεύσει τους οικονομικά αδύνατους, θέλει να εφαρμόσει το θεσμό του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος, που σημαίνει ότι το κράτος θα παρέχει σε όλους τους πολίτες ένα ελάχιστο μηνιαίο εισόδημα για την αξιοπρεπή διαβίωσή τους. Αυτό το μέτρο είναι σωστό εφόσον θα αποτελεί επέκταση και όχι περιορισμό του κοινωνικού κράτους. Για να μπορεί να εφαρμοστεί αυτός ο θεσμός, χρειάζονται επιπρόσθετα περίπου €50 εκατομμύρια το χρόνο, τα οποία δυστυχώς δεν υπάρχουν στα δημόσια ταμεία, οπότε θα αναζητηθούν από αλλού. Όμως δεν πρέπει να αναζητηθούν μέσα από την αποκοπή άλλων κοινωνικών δαπανών όπως το επίδομα τέκνου, η φοιτητική χορηγία ή το αναπηρικό επίδομα, αλλά πρέπει να αναζητηθούν εκεί όπου υπάρχουν χρυσοί καναπέδες.
Σύμφωνα με το Τμήμα Εσωτερικών Προσόδων, υπάρχουν 127 πρόσωπα στην Κύπρο τα οποία χρωστούν στο κράτος συνολικά περίπου €165 εκ. ευρώ, ως φόρο εισοδήματος. Αυτό σημαίνει ότι ο καθένας από αυτούς χρωστά κατά μέσο όρο €1.3 εκ. ευρώ τα οποία πρέπει να πληρώσει στο κράτος, αλλά προτιμά να τα κρατά για τον εαυτό του. Σύμφωνα με την Υπηρεσία ΦΠΑ, υπάρχουν 242 πρόσωπα στην Κύπρο τα οποία χρωστούν στο κράτος συνολικά περίπου €156 εκ. ευρώ, ως φόρο προστιθέμενης αξίας. Αυτό σημαίνει ότι καθένας από αυτούς χρωστά κατά μέσο όρο €644 χιλιάδες ευρώ τα οποία πρέπει να πληρώσει στο κράτος, αλλά προτιμά να τα κρατά για τον εαυτό του. Είναι προφανές ότι αυτά τα άτομα, για να χρωστούν τόσους πολλούς φόρους ο καθένας προς το κράτος, διαθέτουν τα ανάλογα εισοδήματα και τον ανάλογο κύκλο εργασιών, όμως αρνούνται να μοιραστούν ένα μέρος του πλούτου τους με την υπόλοιπη κοινωνία και επιλέγουν να γίνουν φοροφυγάδες. Αυτοί οι φοροφυγάδες αποτελούν ένα ποσοστό μικρότερο από το 0.04% του πληθυσμού της Κύπρου και χρωστούν συνολικά περισσότερο από το 43% των οφειλών προς το Φόρο Εισοδήματος και προς το Φόρο Προστιθέμενη Αξίας.
Η διεύρυνση της κοινωνικής πολιτικής στην Κύπρο είναι απαραίτητη, ώστε να προστατευθούν οι αδύνατες κοινωνικές ομάδες και να αντιμετωπιστούν οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες. Για την άσκηση της κοινωνικής πολιτικής πρέπει να αξιοποιηθούν από το κράτος οι διάφοροι χρυσοί καναπέδες που συντηρούνται σε βάρος των πολλών και προς το συμφέρον των λίγων. Με άλλα λόγια: «Αυτοί οι ανείσπρακτοι φόροι, ανήκουν στο λαό».
[Εφημερίδα "Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ"]
Ο όρος “Eldorado” χρησιμοποιείται σήμερα μεταφορικά για οποιοδήποτε μέρος όπου υποτίθεται ότι μπορεί να προκύψει γρήγορος και εύκολος πλούτος, που στο τέλος αποδεικνύεται κραυγαλέο αποκύημα φαντασίας. Το Eldorado αναφερόταν αρχικά σε μια μυθική πόλη με τεράστια αποθέματα χρυσού, που την αναζητούσαν πολλοί Ευρωπαίοι τυχοδιώκτες κατά το 16ο αιώνα στη Λατινική Αμερική, ελπίζοντας ότι με τον εντοπισμό της θα μετατρέπονταν σε κροίσους. Ο μύθος του Eldorado, πηγάζει μάλλον από τις αναφορές για τις τελετουργίες της φυλής των Μουίσκα, όπως αυτές περιγράφονται από τον Χουάν Ροντρίγκεθ Φρέϊλε, στο βιβλίο «Η Κατάκτηση και Ανακάλυψη του Νέου Βασιλείου της Γρανάδα», που εκδόθηκε το 1636. Ο συγγραφέας, περιγράφει τη διαδικασία ενθρόνισης του λεγόμενου “χρυσού βασιλιά”, ο οποίος έλαβε αυτό το προσωνύμιο λόγω του ότι κατά τη διαδικασία ήταν γυμνός και όλο του το σώμα ήταν καλυμμένο με χρυσόσκονη. Στο τέλος της διαδικασίας, βρισκόταν όρθιος σε μια σχεδία στη μέση της ιερής λίμνης των Μουίσκα και προσέφερε ως δώρα στους θεούς σμαράγδια, χρυσάφι και άλλα πολύτιμα αντικείμενα, ρίχνοντάς τα μέσα στη λίμνη, υπό τις επευφημίες του συγκεντρωμένου πλήθους που βρισκόταν στις όχθες.
Στην περίπτωση της χώρας μας, το Eldorado είναι η λεγόμενη ρευστότητα των τραπεζών, που αναμένεται ότι θα επιτρέψει το δανεισμό στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά, για να χρηματοδοτηθεί δήθεν η ανάπτυξη της οικονομίας. Όμως, όπως όλα τα Eldorado, έτσι και το δικό μας είναι χίμαιρα. Πρώτον, τα χρήματα δεν θα πέσουν από τον ουρανό, ούτε θα τα ρίξει στις τράπεζες κάποιος χρυσός βασιλιάς, αλλά θα τα αγοράσουν σε υψηλή τιμή οι Κύπριοι πολίτες από τις αγορές ή θα προκύψουν από την αξιοποίηση του φυσικού πλούτου της χώρας μας. Δεύτερον, η διανομή αυτών των χρημάτων θα γίνει απρογραμμάτιστα και αστόχευτα, όπως γινόταν και στο παρελθόν. Έτσι, τα νοικοκυριά θα συνεχίσουν να δανείζονται για να κτίσουν μεγάλα σπίτια, ενώ οι επιχειρήσεις θα συνεχίσουν να δανείζονται για να μοιράσουν εσωστρεφώς την πίτα της κυπριακής οικονομίας χωρίς να μπορούν να την μεγαλώσουν. Δηλαδή, ο καθένας θα δανείζεται για να ικανοποιήσει τις δικές του ανάγκες, χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένο σχέδιο που να καθορίζει τους αναπτυξιακούς στόχους της κυπριακής οικονομίας.
Για να αποτραπεί αυτή η κατάσταση είναι απαραίτητη η διαμόρφωση ολοκληρωμένου αναπτυξιακού σχεδιασμού που να προσδιορίζει τους τομείς προς τους οποίους πρέπει να κινηθεί η κυπριακή οικονομία, να καθορίζει τις θεσμικές αλλαγές που πρέπει να γίνουν στον κάθε τομέα και να ορίζει τη διαδικασία με την οποία θα κατευθύνεται ο τραπεζικός δανεισμός προς αυτούς τους τομείς, ώστε να επιτευχθεί η ανάκαμψη και η ανάπτυξη. Για την επιλογή των τομέων αναπτυξιακής προτεραιότητας πρέπει να ληφθούν υπόψη τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτει η Κύπρος και ιδιαίτερα το ποιοτικό ανθρώπινο δυναμικό της χώρας μας. Οι τομείς της προγραμματισμένης ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας πρέπει να διαθέτουν υψηλή προστιθέμενη αξία, να είναι αειφόροι, να μπορούν να αξιοποιήσουν το ποιοτικό ανθρώπινο δυναμικό της χώρας μας και κυρίως να παρέχουν αγαθά και υπηρεσίες που να απευθύνονται στην εξωτερική αγορά και όχι μόνο στην εσωτερική αγορά. Τέτοιοι τομείς είναι η τριτοβάθμια εκπαίδευση που μπορεί να καταστήσει την Κύπρο διεθνές εκπαιδευτικό κέντρο, η έρευνα και η καινοτομία ως αναπόσπαστο κομμάτι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, το ποιοτικό τουριστικό προϊόν, οι ιατρικές υπηρεσίες μακράς νοσηλείας και αποκατάστασης, τα φυσικά προϊόντα υψηλής ποιοτικής στάθμης. Καταληκτικά: Δεν είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί θετικά η όποια ρευστότητα, χωρίς να έχει προηγουμένως διαμορφωθεί ολοκληρωμένο αναπτυξιακό σχέδιο. Ο στόχος της χώρας μας δεν μπορεί να είναι το Eldorado της ρευστότητας αλλά η αναδιάρθρωση, ο εκσυγχρονισμός, ο σωστός προγραμματισμός και η ανάπτυξη.
[Εφημερίδα "Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ"]
Στον απόηχο των κομματικών πανηγυρισμών για την πρώτη θέση, για τη δεύτερη έδρα και για τη μικρότερη μείωση ποσοστών, καθώς και στον απόηχο των εσωκομματικών αντιπαραθέσεων για τη μείωση των ψήφων, για τις διαρροές προς άλλους κομματικούς χώρους και για τις ευθύνες των κομματικών στελεχών, πέφτει στα μαλακά το σημαντικότερο πολιτικό γεγονός των τελευταίων χρόνων: Στις πρόσφατες Ευρωεκλογές, η πλειοψηφία της κοινωνίας γύρισε την πλάτη στην εκλογική διαδικασία, στο πολιτικό σύστημα, στα πολιτικά κόμματα και στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία.
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, με εξέπληξε ιδιαίτερα το εξής: Μιλώντας με νέους ανθρώπους, από το Καϊμακλί μέχρι το Μούτταλλο και από το Τραχώνι μέχρι τη Σωτήρα, είτε ήταν λογιστές, είτε ήταν ελαιοχρωματιστές, μου έλεγαν ακριβώς το ίδιο πράγμα, με το ίδιο ύφος και με την ίδια βεβαιότητα: “Τίποτα δεν θα αλλάξει αν πάω να ψηφίσω, οι πολιτικοί ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους και για τους κολλητούς τους, οπότε γιατί να τους δώσω την ψήφο μου;” Oι πολίτες, και ιδιαίτερα οι νέοι, θεωρούν ότι το πολιτικό σύστημα δεν είναι σε θέση να επιφέρει τις αλλαγές που έχει ανάγκη η χώρα, απαξιώνουν τα πολιτικά κόμματα και τα πολιτικά πρόσωπα, ενώ χάνουν την εμπιστοσύνη τους στην αποτελεσματικότητα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Θεωρούν ότι εφόσον δεν μπορούν να αλλάξουν τα δεδομένα με τη συμμετοχή τους, είναι καλύτερα να απέχουν, διαχωρίζοντας τη θέση τους και νίπτοντας τα χείρας τους. Ωστόσο, όλοι οι βασικοί πολιτικοί παράγοντες που οδήγησαν τους πολίτες σε αυτές τις διαπιστώσεις, επιλέγουν να πιστεύουν ότι η αποχή δεν τους αφορά, να νομίζουν ότι η αποχή είναι συγκυριακή και να δακτυλοδείχνουν ο ένας τον άλλο. Ορισμένοι, μάλιστα, απευθύνονται αυστηρά και δασκαλίστικα στους πολίτες που δεν πήγαν να (τους) ψηφίσουν, επιμένοντας να απαρνιούνται τις ευθύνες τους και να τις μετακυλούν αλλού.
Το πολιτικό σύστημα πρέπει να προβεί σε κομβικές αλλαγές για να καταφέρει να επανακτήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών, οι οποίοι με τη συμμετοχή τους θα καταφέρουν να αλλάξουν τα δεδομένα: Τα πολιτικά κόμματα πρέπει να πάψουν να είναι αρχηγικά και συγκεντρωτικά αλλά να γίνουν δημοκρατικά και συμμετοχικά. Ο δημόσιος διάλογος πρέπει να πάψει να αφορά τους πολιτικούς, αλλά να ξεκινήσει να αφορά τους πολίτες. Οι πολιτειακοί αξιωματούχοι πρέπει να πάψουν να λαμβάνουν λευκές επιταγές πενταετίας αλλά να λογοδοτούν και να ελέγχοντα τακτικά. Οι πολιτικές αποφάσεις πρέπει να πάψουν να λαμβάνονται από τους λίγους, αλλά να αποτελούν προϊόν δημόσιου διαλόγου. Ωστόσο, αυτά είναι δύσκολο να συμβούν επειδή οι εκάστοτε διαχειριστές της εξουσίας νομίζουν ότι είναι οι ιδιοκτήτες της εξουσίας, θεωρούν ότι κατέχουν το αλάθητο και αγωνιούν να διαμοιραστούν τα λάφυρα. Όμως, εάν δεν επισυμβούν οι αλλαγές που απαιτεί η κοινωνία, οι γυρισμένες πλάτες θα συνεχίσουν να πολλαπλασιάζονται, με όλες τις αρνητικές συνέπειες που αυτό συνεπάγεται.
Δυστυχώς, ενώ το πολιτικό σύστημα κωφεύει, ο μόνος πολιτικός χώρος που σημείωσε αύξηση σε ψήφους και σε ποσοστά σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές, είναι η ακροδεξιά, αφού το ΕΛΑΜ που είχε λάβει 4354 ψήφους (1.08%) το 2011, τώρα έλαβε 6957 ψήφους και ποσοστό 2.69%, το οποίο είναι δεκατέσσερις φορές μεγαλύτερο από το ποσοστό που έλαβε στις προηγούμενες Ευρωεκλογές (0.19%). Βεβαίως, σήμερα αυτό δεν ενδιαφέρει πολλούς, όμως η περαιτέρω άνοδος της ακροδεξιάς στην Κύπρο, είναι ένα ατύχημα που περιμένει να συμβεί, αντλώντας δύναμη από την αδυναμία και την απροθυμία του παλαιού πολιτικού συστήματος να αλλάξει και να εκσυγχρονιστεί.
[Εφημερίδα "Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ"]
