Πολεμικές Αποζημιώσεις: Η διεθνής πρακτική

Η καταβολή συνολικών πολεμικών αποζημιώσεων από την Τουρκία προς την Κύπρο είναι μία πολύ σημαντική παράμετρος της διαδικασίας επίλυσης του Κυπριακού, η οποία πρέπει να προωθείται ως κεντρική πολιτική προτεραιότητα. Διεθνώς έχουν διαχρονικά εφαρμοστεί ποικίλες διαδικασίες καταβολής αποζημιώσεων μετά από στρατιωτικές ενέργειες ή περιόδους στρατιωτικής κατοχής, υπό αντίστοιχες ιστορικές και πολιτικές συνθήκες που – τηρουμένων των αναλογιών – προσομοιάζουν λιγότερο ή περισσότερο με το Κυπριακό πρόβλημα.

Είναι γεγονός ότι οι πολεμικές αποζημιώσεις που καταλογίστηκαν μετά από τον Α’ και το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αφορούσαν ουσιαστικά όρους υποταγής από τους νικητές προς τα κράτη που ηττήθηκαν, αλλά – παρά τις ιδιαιτερότητές τους – είχαν ως βάση την υποχρέωση του κράτους που παράνομα εισέβαλε και κατείχε εδάφη άλλου κράτους για οικονομική συνεισφορά στην ανοικοδόμηση και στην αποκατάσταση της πρότερης κατάστασης . Ωστόσο, οι πιο πρόσφατες περιπτώσεις καταβολής πολεμικών αποζημιώσεων, όπως π.χ. μετά από τον Πόλεμο του Κόλπου (1991) ή μετά από τον πόλεμο Ερυθραίας – Αιθιοπίας (1998), αφορούν σαφέστερα την ανοικοδόμηση και την αποκατάσταση των πληγεισών περιοχών και την αποζημίωση των πληγέντων πολιτών μετά από τον τερματισμό της έκρυθμης κατάστασης. Χαρακτηριστική είναι η διαδικασία καταβολής πολεμικών αποζημιώσεων που ακολούθησε τον Πόλεμο του Κόλπου: Το 1991, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εξέδωσε το Ψήφισμα 687/1991, του οποίου το Άρθρο 18 προέβλεπε τη δημιουργία Επιτροπής Αποζημιώσεων με χρηματοδότηση από το Ιράκ («United Nations Compensation Commission»). Το Άρθρο 16 του Ψηφίσματος 687/1991 προέβλεπε ότι το Ιράκ είχε την ευθύνη της καταβολής αποζημιώσεων στα επηρεαζόμενα κράτη, πρόσωπα και εταιρείες, για όλες τις ζημιές και τις απώλειες εξαιτίας της «παράνομης εισβολής και κατοχής» που διενήργησε («Iraq is liable under international law for any direct loss, damage, including environmental damage and the depletion of natural resources, or injury to foreign Governments, nationals and corporations, as a result of Iraq's unlawful invasion and occupation of Kuwait»). Στα πλαίσια της διαδικασίας αποζημιώσεων προβλέπονταν έξι κατηγορίες αποζημιώσεων, μεταξύ των οποίων οι Κατηγορίες Δ και Ε (Category Ε and D) που προέβλεπαν καταβολή αποζημιώσεων για απώλεια περιουσιών, για την απώλεια χρήσης περιουσιών και για διαφυγόντα κέρδη εξαιτίας της απώλειας χρήσης περιουσιών (D: “the loss of personal property; the loss of real property; the loss of income and business-related losses”, E: “construction or other contract losses; losses from the non-payment for goods or services; losses relating to the destruction or seizure of business assets; loss of profits”).

Είναι παραδεκτό ότι καμία ιστορική/πολιτική συγκυρία δεν είναι ταυτόσημη με κάποια άλλη, οπότε οι ρυθμίσεις που θα αφορούν την καταβολή αποζημιώσεων από την Τουρκία προς την Κύπρο θα είναι ιδιαίτερες και πρωτότυπες, όπως εξάλλου τέτοιες ήταν και οι προαναφερθείσες ρυθμίσεις όταν αρχικά εισήχθηκαν. Πρακτικά, η παροχή συνολικών αποζημιώσεων από την Τουρκία προς την Κύπρο μπορεί να αποφασιστεί από μια επί τούτου Διεθνή Διάσκεψη ή από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, όπου στα πλαίσια της απόφασης η Τουρκία θα επιφορτιστεί με τη συνολική αποζημίωση της επανενωμένης Κυπριακής Δημοκρατίας ώστε η ομοσπονδιακή κυβέρνηση να διαθέσει τους πόρους προς του δικαιούχους αναλόγως ή με τη δέσμευση καταβολής των επικείμενων δεδικασμένων αποζημιώσεων σύμφωνα με τις αποφάσεις των αρμοδίων ενδοκυπριακών ή διεθνών οργάνων. Σε διαφορετική περίπτωση, το κόστος των πολεμικών αποζημιώσεων θα το καταβάλουν οι ίδιοι οι Κύπριοι πολίτες και η όποια λύση του Κυπριακού - ακόμη και υπό ιδανικές κατά τα άλλα συνθήκες - θα είναι αφετηριακά ναρκοθετημένη εξαιτίας των προφανών οικονομικών αδιεξόδων προς τα οποία θα οδηγήσει. Οπότε, η πολιτική ηγεσία, εάν διαθέτει την απαραίτητη πολιτική βούληση, οφείλει να ιεραρχήσει υψηλά στις προτεραιότητές της την καταβολή συνολικών πολεμικών αποζημιώσεων από την Τουρκία προς την Κύπρο ως προϋπόθεση για την επίλυση του Κυπριακού, στη βάση της εφαρμοσμένης διεθνούς πρακτικής.

[ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "ΣΗΜΕΡΙΝΗ"]